Οι διαταραχές άγχους αναφέρονται σε μια ομάδα ψυχικών διαταραχών που χαρακτηρίζονται από υπερβολικό φόβο ή άγχος, και διαφέρουν από τα φυσιολογικά αισθήματα νευρικότητας ή άγχους που μπορεί να νιώθει κανείς σε καταστάσεις στρες. Είναι μια φυσιολογική αντίδραση στο άγχος και μπορεί να είναι ωφέλιμη σε ορισμένες καταστάσεις, καθώς μπορεί να μας ειδοποιήσει για κινδύνους και να μας βοηθήσει να προετοιμαστούμε και να είμαστε προσεκτικοί. Ωστόσο, οι διαταραχές άγχους περιλαμβάνουν υπερβολικό φόβο ή άγχος που υπερβαίνει τα φυσιολογικά όρια και μπορεί να επηρεάσει σοβαρά την καθημερινή ζωή του ατόμου.
Οι διαταραχές άγχους αποτελούν τις πιο συνηθισμένες ψυχικές διαταραχές και επηρεάζουν περίπου το 30% των ενηλίκων κάποια στιγμή στη ζωή τους. Όμως, αυτές οι διαταραχές είναι αντιμετωπίσιμες με διάφορες ψυχοθεραπευτικές μεθόδους. Η αντιμετώπιση βοηθά τους περισσότερους ανθρώπους να ζουν κανονικές και παραγωγικές ζωές.
Η διαταραχή αναφέρεται στον προβληματισμό για κάτι που μπορεί να συμβεί στο μέλλον και συνήθως συνοδεύεται από μυική ένταση και αποφυγή της κατάστασης.
Ο φόβος από την άλλη πλευρά, είναι η συναισθηματική αντίδραση σε έναν άμεσο κίνδυνο και συνήθως σχετίζεται με μια αντίδραση “πολέμου ή πτώσης”, δηλαδή είτε να παραμείνετε και να παλέψετε εναντίον του κινδύνου είτε να τρέξετε για να αποφύγετε τον κίνδυνο.
Διαταραχές άγχους και διάγνωση
Οι διαταραχές άγχους μπορούν να οδηγήσουν τα άτομα να αποφεύγουν καταστάσεις που ενδέχεται να επιδεινώσουν τα συμπτώματά τους. Η απόδοση στη δουλειά, τα σχολικά καθήκοντα και οι προσωπικές σχέσεις μπορούν να επηρεαστούν σοβαρά από αυτές τις διαταραχές. Γενικά, για να διαγνωστεί κάποιος με διαταραχή άγχους, το άγχος ή ο φόβος πρέπει:
- Να είναι ασυνάρτητα υψηλό σε σχέση με την κατάσταση ή να είναι ακατάλληλο για την ηλικία του ατόμου.
- Να εμποδίζει την ικανότητά του να λειτουργεί κανονικά.
Υπάρχουν διάφοροι τύποι διαταραχών άγχους, συμπεριλαμβανομένων των εξής:
- γενικευμένη διαταραχή της άγχους
- διαταραχή πανικού με ή χωρίς αγοραφοβία
- συγκεκριμένες φοβίες
- αγοραφοβία
- διαταραχή κοινωνικού άγχους
- διαταραχή χωρισμού και εκλεκτική αφασία.
Ποσοστά εμφάνισης των διαταραχών άγχους
Οι διαταραχές της άγχους είναι σχετικά κοινές, και η διάδοσή τους μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με τον συγκεκριμένο τύπο διαταραχής της άγχους και τον πληθυσμό που εξετάζεται. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το εκτιμώμενο ποσοστό ενηλίκων με διάφορες διαταραχές άγχους κατά το διάστημα ενός έτους είναι ως εξής:
- Συγκεκριμένη Φοβία: 8% – 12%
- Διαταραχή Κοινωνικής Άγχους: 7%
- Διαταραχή Πανικού: 2% – 3%
- Αγοραφοβία: 1% – 1,7% (εφήβους και ενήλικες, παγκοσμίως)
- Γενικευμένη Διαταραχή της Άγχους: 0,9% (εφήβους) – 2,9% (ενήλικες)
- Διαταραχή Χωρισμού: 4% (παιδιά), 1,6% (εφήβους), 0,9% – 1,9% (ενήλικες)
- Εκλεκτική Αφασία: 0,03% – 1,9% (ΗΠΑ, Ευρώπη, Ισραήλ)
Οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα από τους άνδρες να εμφανίσουν διαταραχές άγχους.
Τύποι διαταραχών άγχους
1. Γενικευμένη Διαταραχή της Άγχους (Generalized Anxiety Disorder): Συμπεριλαμβάνει την συνεχή και υπερβολική ανησυχία που επηρεάζει τις καθημερινές δραστηριότητες. Η ανησυχία αυτή μπορεί να συνοδεύεται από σωματικά συμπτώματα, όπως ανησυχία, δυσκολία στη συγκέντρωση, μυϊκή τάση ή δυσκολίες στον ύπνο. Συχνά, οι ανησυχίες επικεντρώνονται σε καθημερινά θέματα όπως επαγγελματικές ευθύνες, υγεία της οικογένειας ή μικρά θέματα όπως εργασίες στο σπίτι, επισκευές αυτοκινήτου ή ραντεβού.
2. Διαταραχή Πανικού (Panic Disorder): Το κύριο σύμπτωμα της διαταραχής πανικού είναι οι επαναλαμβανόμενες κρίσεις πανικού, που εκδηλώνεται με συνδυασμό σωματικής και ψυχολογικής δυσφορίας. Κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού, συνυπάρχουν αρκετά από τα παρακάτω συμπτώματα: αυξημένοι παλμοί της καρδιάς, ιδρώτας, τρέμουλο, αίσθηση αδυναμίας της αναπνοής, πόνος στο στήθος, ζάλη, αίσθηση πτώσης, αίσθηση πνιξίματος, ανακούφιση ή ζάρωμα, ναυτία ή πόνος στην κοιλιά, αίσθηση απομόνωσης, φόβος απώλειας ελέγχου, φόβος θανάτου.
3. Συγκεκριμένες Φοβίες (Specific Phobia): Η συγκεκριμένη φοβία αφορά τον υπερβολικό και διαρκή φόβο απέναντι σε συγκεκριμένο αντικείμενο, κατάσταση ή δραστηριότητα που γενικά δεν είναι βλαβερά. Οι ασθενείς γνωρίζουν ότι ο φόβος τους είναι υπερβολικός, αλλά δεν μπορούν να τον ξεπεράσουν. Οι φόβοι αυτοί προκαλούν τόση αγωνία που κάποιοι άνθρωποι καταφεύγουν σε ακραίες ενέργειες για να αποφύγουν αυτό που φοβούνται.
4. Αγοραφοβία (Agoraphobia): Είναι ο φόβος του να βρίσκεται κάποιος σε καταστάσεις όπου η διαφυγή μπορεί να είναι δύσκολη ή ντροπιαστική, ή όπου η βοήθεια δεν μπορεί να είναι διαθέσιμη σε περίπτωση συμπτωμάτων πανικού. Ο φόβος αυτός είναι εκτός αναλογίας με την πραγματική κατάσταση και διαρκεί γενικά έξι μήνες ή περισσότερο, προκαλώντας προβλήματα στην καθημερινή λειτουργία.
5. Διαταραχή του Κοινωνικού Άγχους (Social Anxiety Disorder): Ένα άτομο με διαταραχή του κοινωνικού άγχου έχει σημαντική ανησυχία και δυσφορία για το ενδεχόμενο να ντραπεί, να ξεφτιλιστεί, να απορριφθεί ή να κοιταχτεί κατώτερα σε κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Οι άνθρωποι με αυτήν τη διαταραχή θα προσπαθήσουν να αποφύγουν την κατάσταση ή να την αντέξουν με μεγάλη αγωνία.
6. Διαταραχή Χωρισμού (Separation Anxiety Disorder): Πρόκειται για υπερβολικό φόβο ή αγωνία για τον χωρισμό από αγαπημένα πρόσωπα. Η αίσθηση αυτή είναι πέραν του κατάλληλου για την ηλικία του ατόμου, διαρκεί (τουλάχιστον τέσσερις εβδομάδες σε παιδιά και έξι μήνες σε ενήλικες) και προκαλεί προβλήματα στην καθημερινή λειτουργία.
7. Εκλεκτική Αφασία (Selective Mutism): Τα παιδιά με εκλεκτική αφασία δεν μιλούν σε ορισμένες κοινωνικές καταστάσεις όπου αναμένεται να μιλήσουν, όπως στο σχολείο, αν και μιλούν σε άλλες καταστάσεις. Ο έλλειψη της ομιλίας μπορεί να επηρεάσει την κοινωνική επικοινωνία και να οδηγήσει σε προβλήματα στο σχολείο και στην κοινωνική απομόνωση. Τα παιδιά με εκλεκτική αφασία συχνά νιώθουν υπερβολική ντροπή, φόβο κοινωνικού εξευτελισμού και υψηλό κοινωνικό άγχος. Ωστόσο, συνήθως έχουν φυσιολογικές γλωσσικές δεξιότητες.
Παράγοντες Κινδύνου: Οι ακριβείς αιτίες των διαταραχών της άγχους είναι άγνωστες αυτήν τη στιγμή, αλλά πιθανόν να συνδέονται με μια συνδυασμένη επίδραση γενετικών, περιβαλλοντικών, ψυχολογικών και αναπτυξιακών παραγόντων. Οι διαταραχές της άγχους μπορούν να εμφανίζονται σε οικογένειες, υποδηλώνοντας ότι η συνδυασμένη επίδραση γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων μπορεί να προκαλέσει τις διαταραχές αυτές.
Διάγνωση και Αντιμετώπιση
Η πρώτη κίνηση είναι να επισκεφθείτε τον γιατρό σας για να αποκλείσετε την ύπαρξη κάποιου φυσικού προβλήματος που προκαλεί τα συμπτώματα. Εάν διαγνωστεί διαταραχή άγχους, ένας επαγγελματίας ψυχικής υγείας μπορεί να συνεργαστεί μαζί σας για να βρεί την καλύτερη θεραπεία. Πολλοί ανθρώποι με διαταραχές άγχους δυστυχώς δεν ζητούν βοήθεια, δεν αντιλαμβάνονται ότι έχουν μια κατάσταση για την οποία όμως υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες.
Παρόλο που κάθε διαταραχή άγχους έχει μοναδικά χαρακτηριστικά, η πλειονότητα ανταποκρίνεται καλά σε δύο είδη θεραπείας: η ψυχοθεραπεία ή “συνομιλητική θεραπεία” και τα φάρμακα. Αυτές οι θεραπείες μπορούν να γίνονται μόνες ή σε συνδυασμό. Η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία (CBT), ένα είδος συνομιλητικής θεραπείας, μπορεί να βοηθήσει ένα άτομο να μάθει ένα διαφορετικό τρόπο σκέψης, αντίδρασης και συμπεριφοράς για να αισθανθεί λιγότερο αγχωμένο. Τα φάρμακα δεν θα θεραπεύσουν τις διαταραχές άγχους, αλλά μπορούν να προσφέρουν σημαντική ανακούφιση από τα συμπτώματα. Η πιο συνήθης φαρμακευτική αγωγή είναι τα αγχολυτικά φάρμακα (συνήθως συνταγογραφούνται μόνο για μικρό χρονικό διάστημα) και τα αντικαταθλιπτικά.
Αυτο-Βοήθεια, Αντιμετώπιση και Διαχείριση: Υπάρχουν πολλά πράγματα που οι άνθρωποι κάνουν για να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων των διαταραχών άγχους και να καταστήσουν τη θεραπεία πιο αποτελεσματική. Τεχνικές διαχείρισης του άγχους και διαλογισμός μπορούν να είναι χρήσιμα. Οι ομάδες υποστήριξης (από κοντά ή online) μπορούν να παρέχουν τη δυνατότητα να μοιραστείτε εμπειρίες και τεχνικές διαχείρισης
Η ενημέρωση για τα συγκεκριμένα της διαταραχής και η βοήθεια στην οικογένεια και τους φίλους για το καλύτερο κατανόηση της κατάστασης μπορεί επίσης να είναι χρήσιμα. Αποφύγετε την καφεΐνη, η οποία μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα, και συμβουλευτείτε τον γιατρό σας για τυχόν φαρμακευτικές αλληλεπιδράσεις.
Σχετικές Καταστάσεις: Διαταραχή Τραύματος μετά το Τραύμα (PTSD), Επιφανειακή Διαταραχή Άγχους, Επικρατούσα Διαταραχή, Διαταραχή Προσαρμογής.